Posted: 10 Oct 2018 | h-en-s
“Over smaak valt niet te twisten”; “De gustibus non est disputandum”. Gevleugelde woorden in alle gevallen waarin onze mening gevraagd wordt over iets wat we absoluut lelijk vinden, maar waarbij we de ander niet willen kwetsen. Of het is het verweer als anderen onze smaak kritiseren. De uitspraak wordt vooral gebezigd als het over zaken gaat die lelijk gevonden worden.
Immanuel Kant stelde dat smaak de tuchtmeester van het genie was: zonder smaak kan het talent van het genie zich niet ontwikkelen tot zeggingskracht.
Iemand met smaak en genie maakt kunst; iemand die smaak heeft maar genie ontbeert, wordt kunstcriticus; een genie zonder smaak maakt conceptuele kunst.
Smaak staat dan in dienst van het schone. En, zou je moeten zeggen, valt er over smaak wel te twisten. Dat lijkt in tegenspraak met het spreekwoord
De Franse filoloog Patrick d’Orreur heeft deze zaak onderzocht. In Les bon mots du temps Romain (Paris: Gallimard, 1998) doet hij verslag. Het bekende latijnse gezegde “de gustibus non est disputandem” blijkt een foutief overgeleverd woord te zijn. In de middeleeuwen, toen handschriften alleen maar vermenigvuldigd konden worden door het steeds weer overschrijven, is er in de elfde eeuw, in het gezaghebbend scriptorium van het Benedictijnse klooster in Granada, een fout begaan. “Disgustibus non est disputandem” moest overgeschreven worden, maar door het late uur van de dag, toen het middagduiveltje hem bezocht, schreef de jonge onervaren monnik “De gustibus” etc. met alle gevolgen tot de tegenwoordige tijd.
Oorspronkelijk was het dus: over wansmaak valt niet te twisten. Iemand die toch zou willen twisten, heeft namelijk geen smaak. Voor hen die smaak hebben, is de wansmaak duidelijk. Over smaak, over het schone, kan daarna wel degelijk getwist worden. Wansmaak is eenduidig, enkelvoudig; smaak is pluraal.
Posted in Alternative Encyclopedia